กรมพระเทพามาตย์ มีพระนามเดิมว่ากัน เป็นบาทบริจาริกาเดิมข้าหลวงเดิมในสมเด็จพระเพทราชาตั้งแต่ก่อนครองราชย์ เมื่อพระเพทราชารับพระราชโอรสของสมเด็จพระนารายณ์มหาราชกับนางกุสาวดีมาเป็นบุตรบุญธรรม ท่านได้เลี้ยงดูพระกุมารนั้น (ภายหลังได้ครองราชย์เป็นพระเจ้าสุริเยนทราธิบดี) เมื่อพระเพทราชาครองราชย์ในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2231 จึงทรงตั้งเป็นพระอัครมเหสีฝ่ายขวา[1]

ในรัชสมัยพระเจ้าเสือ ทรงได้รับแต่งตั้งเป็นกรมพระเทพามาตย์[3] ต่อมาในปี พ.ศ. 2245 เจ้าฟ้าเพชรและเจ้าฟ้าพรริษยาเจ้าฟ้าตรัสน้อย จึงร่วมกันลวงเจ้าฟ้าตรัสน้อยมาเข้าเฝ้าแล้วจับไปสำเร็จโทษด้วยท่อนจันทน์ แล้วรีบไปเข้าเฝ้ากรมพระเทพามาตย์ ณ วัดดุสิต เพื่อขอพึ่งพระบารมี[4]

ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ กรมพระเทพามาตย์มีพระอิสริยยศเป็นสมเด็จพระอัยกีเจ้า และสวรรคตในปีเถาะ (ราว พ.ศ. 2251)[5] จึงมีพระราชโองการให้สร้างพระเมรุมาศ พระสงฆ์สดับปกรณ์ 10,000 รูป ตามราชประเพณี[6]